Tia UVA, UVB, UVC là gì? Tác hại của tia UVA, UVB,UVC đối với da

1. Tia UVA, UVB, UVC là gì? 

Tia UVA, UVB và UVC là ba loại tia thuộc nhóm tia tử ngoại (Ultraviolet – UV). Tia tử ngoại là một dạng bức xạ điện từ có bước sóng dao động trong khoảng 100 – 400 nanomet (nm) và ngắn hơn ánh sáng nhìn thấy nhưng dài hơn tia X. Trong ánh sáng mặt trời, tia UV không thể nhìn thấy bằng mắt thường song có khả năng tác động mạnh đến tế bào da và sức khỏe con người. 

1.1. Tia UVA

Tia tử ngoại UVA có bước sóng 315 - 400 nm. Tia UVA không bị lớp ozon hấp thụ và có thể nhìn thấy bởi các loài chim, côn trùng và cá. 

Tia UVA

Bởi không bị lớp ozon hấp thụ nên UVA là tia tiếp xúc với con người phổ biến khi ánh sáng mặt trời chiếu rọi. Tia UVA chiếm khoảng 90% đến 95% lượng tia UV đến được bề mặt Trái Đất và tồn tại quanh năm kể cả khi trời râm mát. 

1.2. Tia UVB

Tia tử ngoại UVB có bước sóng trong khoảng 280 – 315 nm và bị tầng ozone hấp thụ phần lớn. Trong khi đa số tia UVA có thể xuyên qua tầng ozone và chiếu xuống bề mặt Trái Đất, thì tia UVB chỉ chiếm khoảng 5% tổng lượng tia UV đến được mặt đất. Tuy nhiên, do mang năng lượng cao, UVB lại có tác động trực tiếp và mạnh mẽ lên bề mặt da.

Tia UVB

1.3. Tia UVC là gì

Tia tử ngoại UVC có bước sóng ngắn nhất 100 - 280 nm và năng lượng cao nhất. Tia UVC bị tầng ozone và khí quyển hấp thụ hoàn toàn, do đó không gây ảnh hưởng trực tiếp đến con người trong điều kiện tự nhiên. 

2. Đặc điểm của từng loại tia UVA, UVB, UVC

Mỗi loại tia tử ngoại có bước sóng, mức năng lượng và khả năng tác động khác nhau. Sau đây là những đặc điểm cơ bản của từng loại tia UVA, UVB và UVC:

3. Tác động của tia UVA và UVB đối với con người

Vậy tia cực tím có tác dụng gì đối với cơ thể con người? Trên thực tế, tia UVA và UVB vừa mang lại một số lợi ích nhất định, vừa tiềm ẩn nhiều nguy cơ ảnh hưởng đến da và sức khỏe nếu tiếp xúc kéo dài.

3.1. Lợi ích của tia UVA và UVB

Lợi ích của tia UVA 

Ít người biết rằng tia UVA chiếm đến 95% lượng tia UV xuống Trái Đất và có những tác động sinh học quan trọng:

• Tốt cho tim mạch: Khi tia UVA tiếp xúc với da, nó kích thích giải phóng Oxit Nitric (NO) vào hệ tuần hoàn. Chất này giúp làm giãn mạch máu, từ đó hỗ trợ giảm huyết áp và giảm nguy cơ đột quỵ hay đau tim.

• Cải thiện tâm trạng: Giống như các loại ánh sáng mặt trời khác, UVA góp phần thúc đẩy sản sinh Serotonin – hormone giúp bạn cảm thấy vui vẻ, giảm căng thẳng và ngăn ngừa trầm cảm theo mùa.

• Điều trị y tế: Trong y khoa, liệu pháp PUVA (kết hợp thuốc và tia UVA) được dùng để điều trị các bệnh da liễu nặng như vảy nến, bạch biến, viêm da cơ địa và một số loại ung thư hạch bạch huyết ở da.

• Điều chỉnh nhịp sinh học: Tiếp xúc với ánh sáng tự nhiên chứa UVA vào ban ngày giúp cơ thể thiết lập đồng hồ sinh học, giúp bạn tỉnh táo vào ban ngày và ngủ ngon hơn vào ban đêm.

  
  Lợi ích của tia UVA

Lợi ích của tia UVB

• Tổng hợp Vitamin D: UVB là loại tia duy nhất có khả năng kích thích cơ thể sản sinh Vitamin D3 qua da. Đây là yếu tố then chốt giúp hấp thụ Canxi, duy trì hệ xương chắc khỏe và tăng cường miễn dịch.

• Điều trị bệnh da liễu: Trong y học, tia UVB cường độ thấp được dùng để điều trị các bệnh như vảy nến, bạch biến và viêm da cơ địa (liệu pháp ánh sáng).

3.2. Tác hại của uva và uvb

Tác hại của tia UVA

Tia UVA nguy hiểm ở chỗ nó có bước sóng dài, có thể xuyên qua mây, kính cửa sổ và đi sâu vào tận lớp hạ bì của da.

• Lão hóa da: Đây là tác hại đặc trưng nhất. UVA phá hủy các sợi Collagen và Elastin, khiến da mất độ đàn hồi, xuất hiện nếp nhăn, chảy xệ và các đốm đồi mồi.

• Gây nám và tàn nhang: UVA kích thích các tế bào hắc tố sản sinh Melanin một cách mất kiểm soát, dẫn đến tình trạng sạm da, nám mảng và tàn nhang rất khó điều trị.

• Ung thư da âm thầm: Dù không gây cháy nắng ngay lập tức như UVB, nhưng UVA gây tổn thương DNA gián tiếp thông qua việc tạo ra các gốc tự do. Sự tích tụ tổn thương này lâu ngày là nguyên nhân chính dẫn đến các loại ung thư da ác tính. Điều này đã được chứng minh bởi Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế (IARC).

• Tổn thương mắt: UVA có thể xuyên qua thủy tinh thể, gây đục thủy tinh thể, thoái hóa điểm vàng và các bệnh lý về võng mạc nếu không đeo kính râm bảo vệ.

• Suy giảm hệ miễn dịch: Tiếp xúc quá nhiều với UVA làm suy yếu khả năng tự bảo vệ của các tế bào miễn dịch trên da, khiến da dễ bị nhiễm trùng hơn.

  
  Tác hại của tia UV

Tác hại của tia UVB

Tia UVB mang năng lượng rất cao nên tác động cực kỳ mạnh mẽ lên bề mặt da. Dưới đây là các tác hại chính:

• Gây cháy nắng (Sunburn): Đây là tác hại dễ thấy nhất. UVB tấn công lớp biểu bì, khiến da đỏ rát, sưng tấy, phồng rộp và bong tróc sau khi đi nắng.

• Ung thư da: UVB trực tiếp làm đứt gãy và biến đổi cấu trúc DNA của tế bào da. Sự tích tụ các tổn thương này là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến các khối u ác tính.

• Gây sạm da: Để tự bảo vệ, da sẽ sản sinh thêm Melanin, dẫn đến tình trạng da bị đen sạm, không đều màu.

• Lão hóa sớm: Dù không xuyên sâu bằng UVA, nhưng UVB vẫn góp phần phá hủy cấu trúc da, làm da thô ráp và xuất hiện các nếp nhăn nhỏ.

• Tổn thương mắt: Tiếp xúc trực tiếp có thể gây viêm giác mạc (đau mắt đỏ, cộm), đục thủy tinh thể hoặc mộng thịt ở mắt.

• Suy giảm miễn dịch: Làm yếu đi khả năng phòng vệ tự nhiên của cơ thể tại vùng da tiếp xúc, khiến da dễ bị nhiễm trùng hơn.

4. Cách bảo vệ da khỏi tác hại của tia UVA, UVB, UVC

Do tác động tiêu cực của tia UVA, UVB và UVC, việc bảo vệ da đúng cách là điều cần thiết để hạn chế tổn thương và lão hóa da. Ngoài ra các bạn có thể tham khảo các chỉ dẫn của WHO tại về bảo vệ sức khỏe khi tiếp xúc với tia UV: https://www.who.int/publications/m/item/the-uv-index-sun-protection-table 

4.1. Sử dụng Kem chống nắng phổ rộng và chất lượng 

Kem chống nắng là hàng rào bảo vệ quan trọng nhất. Hãy chọn sản phẩm có các chỉ số sau:

• Chống tia UVB: Chọn chỉ số SPF từ 30 trở lên. SPF 30 lọc được khoảng 97% tia UVB, SPF 50 lọc được khoảng 98%.

• Chống tia UVA: Nhìn vào chỉ số PA (nên chọn PA+++ hoặc PA++++) hoặc nhãn có chữ Broad Spectrum.

• Cách dùng chuẩn: Thoa trước khi ra ngoài 20 phút. Nếu ở ngoài trời liên tục hoặc đổ mồ hôi, phải thoa lại sau mỗi 2 giờ.

  
  Sử dụng kem chống nắng để bảo vệ da

4.2. Che chắn vật lý (Quần áo & Phụ kiện)

Kem chống nắng không thể ngăn chặn 100% tia UV, vì vậy lớp bảo vệ bên ngoài rất cần thiết:

• Quần áo: Ưu tiên lựa chọn trang phục có chỉ số UPF (Ultraviolet Protection Factor) từ 50+. Nên chọn vải dệt dày, màu sẫm như đen hoặc xanh navy, vì khả năng hấp thụ và cản tia UV tốt hơn so với các gam màu sáng.

• Kính râm: Sử dụng kính râm có nhãn UV400 hoặc 100% UV Protection nhằm bảo vệ mắt khỏi nguy cơ đục thủy tinh thể và giảm tác động của tia UV lên vùng da mắt vốn rất nhạy cảm.

• Mũ & khẩu trang: Nên đội mũ rộng vành từ 7cm trở lên kết hợp với khẩu trang màu tối, giúp che phủ hiệu quả gương mặt và vùng cổ (Những khu vực dễ bị tia UV tấn công).
  

  Che chắn bằng quần áo dài

4.3. Chủ động kiểm soát thời gian, môi trường

• Tránh giờ cao điểm: Hạn chế ra ngoài trong khung giờ từ 10:00 – 16:00, khi cường độ tia UVB đạt mức cao nhất và dễ gây tổn thương da.

• Tận dụng bóng râm: Ưu tiên đứng hoặc di chuyển dưới bóng cây, mái che, ô dù. Tuy nhiên, cần lưu ý tia UV có thể phản xạ từ mặt đường nhựa, cát hoặc nước lên da, vì vậy ngay cả khi ở trong bóng râm vẫn nên bôi kem chống nắng đầy đủ.

• Lưu ý khi ở trong nhà hoặc xe ô tô: Tia UVA có khả năng xuyên qua kính thông thường. Do đó, khi ngồi gần cửa sổ hoặc lái xe, bạn nên dán phim cách nhiệt chống UV hoặc tiếp tục sử dụng kem chống nắng như khi ở ngoài trời.

Chủ động đi chỗ râm mát

5. Một số câu hỏi phổ biến

5.1. Chỉ số uv 4 có hại không?

Chỉ số UV = 4 thuộc mức trung bình dù chưa nguy hiểm nhưng vẫn có thể gây hại nếu phơi nắng lâu. Khi ra ngoài trên 30 phút, bạn nên thoa kem chống nắng, đội mũ hoặc đeo kính râm để bảo vệ da và mắt.

5.2. Tia UV có từ mấy giờ?

Tia UV thường xuất hiện từ khoảng 7–8 giờ sáng và mạnh nhất trong khung 10–15 giờ, sau đó giảm dần vào chiều muộn.

6. Kết luận

Trên đây là một số thông tin tổng quan giúp bạn hiểu rõ tia UVA, UVB, UVC là gì cũng như mức độ nguy hại của từng loại tia UV. Những chia sẻ đến từ KATA Tech hy vọng sẽ mang lại kiến thức hữu ích cho quá trình bảo vệ và chăm sóc làn da lâu dài.